จากครรภ์พระมารดา แผ่นดินไหวเพราะเดชแห่งบุญของพระ
มหาสัตว์นั้น. ในสมัยตรัสรู้อภิสัมโพธิญาณ แผ่นดินถูกเดชของ
พระญาณชักนำแล้ว จึงได้ไหว. ในสมัยประกาศพระธรรมจักร
แผ่นดินดำรงนิ่งอยู่ในภาวะแห่งสาธุการ เมื่อไห้สาธุการก็ไหว.
ในสมัยทรงปลงอายุสังขาร แผ่นดินดำรงนิ่งอยู่ในความเป็นผู้มีกรุณา
เป็นสภาวะ แต่ทนจิตสังขาร (สัคทาเวทนา) ไม่ได้ ก็ไหว. ในสมัย
ปรินิพพาน แผ่นดินอาดูรด้วยแรงการร้องห่มร้องไห้ จึงได้ไหว.
ก็ความนี้ พึงทราบด้วยอำนาจเทวดาประจำปฐวี. ก็การให้สาธุการ
เป็นต้นนั้นย่อมไม่มีแก่แผ่นดินที่เป็นมหาภูต เพราะแต่ดินที่เป็น
มหาภูต ไม่มีเจตนา. คำที่เหลือในบททั้งปวงง่ายทั้งนั้นแล
จบ อรรถกถาภูมิจาลสูตรที่ 10

รวมพระสูตร มีในวรรคนี้ คือ

1. อิจฉาสูตร 2. อลังสูตร 8 สูตร 3. สังขิตตสูตร 4. คยา-
สูตร 5. อภิภายตนสูตร 6. วิโมกขสูตร 7. โวหารสูตรที่ 1
8. โวหารสูตรที่ 2 9. ปริสสูตร 10. ภูมิจาบสูตร. และอรรถกถา
จบ จาลวรรคที่ 7

ยกมวรรคที่ 3

1. ปฐมปฏิปทาสูตร

[168] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้มีศรัทธา ไม่มีศีล
อย่างนี้ เธอชื่อว่าเป็นผู้ไม่บริบูรณ์ด้วยองค์นั้น เธอพึงบำเพ็ญองค์
นั้นให้บริบูรณ์ด้วยคิดว่า อย่างไรหนอ เราพึงเป็นผู้มีศรัทธาและ
มีศีล ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เมื่อใดแล ภิกษุเป็นผู้มีศรัทธาและมีศีล
เมื่อนั้น เธอชื่อว่าเป็นผู้บริบูรณ์ด้วยองค์นั้น ก็ภิกษุทั้งหลาย
ภิกษุเป็นผู้มีศรัทธา มีศีล แต่ไม่เป็นพหูสูต อย่างนี้ เธอชื้อว่าเป็น
ไม่บริบูรณ์ด้วยองค์นั้น เธอพึงบำเพ็ญองค์นั้นให้บริบูรณ์ด้วยคิดว่า
อย่างไรหนอ เราพึงเป็นผู้มีศรัทธา มีศีลและเป็นพหูสูต เมื่อใด
ภิกษุเป็นผู้มีศรัทธา มีศีลและเป็นพหูสูต เมื่อนั้น เธอชื่อว่าเป็น
ผู้บริบูรณ์ด้วยองค์นั้น ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเป็นผู้มีศรัทธา
มีศีลและเป็นพหูสูต แต่ไม่เป็นธรรมกถึก ฯลฯ และเป็นธรรมกถึก
แต่ไม่เข้าสู่บริษัท ฯลฯ และเข้าสู่บริษัทได้ แต่ไม่แกล้วกล้าแสดง
ธรรมแก่บริษัท ฯลฯ และแกล้วกล้าแสดงธรรมแก่บริษัท แต่ไม่ได้
ตามความปรารถนาได้โดยไม่ยาก ไม่ลำบาก ซึ่งฌาน 4 อันมีใน
จิตยิ่ง เป็นเครื่องอยู่เป็นสุขในปัจจุบัน ฯลฯ เป็นผู้ได้ตามความ
ปรารถนา ได้โดยไม่ยาก ไม่ลำบาก ซึ่งฌาน 4 อันมีในจิตยิ่ง เป็น
เครื่องอยู่เป็นสุขในปัจจุบัน แต่ไม่ได้ทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญา-
วิมุติอันหาอาสวะมิได้ เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญา
อันยิ่งเองในปัจจุบันเข้าถึงอยู่ อย่างนี้ เธอชื่อว่าเป็นผู้ยังไม่บริบูรณ์